Piyasa Yapıcı Nedir?
Piyasa yapıcı (market maker veya MM olarak da karşımıza çıkar), finans piyasalarında alıcı ve satıcılar arasındaki işlemleri kolaylaştıran ve belirli bir finansal ürün veya varlık için sürekli alış ve satış fiyatları sunan kurumdur.
Borsada yatırımcılar tarafından aracı kurumlara iletilen ve henüz işleme alınmamış emirler, belirlenen fiyat koşulları karşılanana kadar bekleme durumunda kalır. Bir yatırımın gerçekleşebilmesi için belirlenen fiyat aralığının dışına çıkıldığında aktive olan satış ya da alım emirlerine, piyasa yapıcı emirler denir. Piyasa yapıcılar da pazarın gereksinimlerine uygun şekilde alım-satım teklifleri sunabilen, bu görevi üstlenmiş şirketler veya bireyler olarak tanımlanabilir.
Piyasa yapıcılar, genellikle büyük finans kuruluşları, yatırım bankaları veya bazı durumlarda özel borsa üyeleri olabilir. Kendilerine özgü stratejiler ve algoritmalar kullanarak piyasa koşullarına hızlı bir şekilde uyum sağlar ve piyasa dengesini korumaya çalışırlar.
Piyasa yapıcılık görevini üstlenecek kişi veya kurumlar, Borsa İstanbul'un belirlediği kriterlere uymalı ve bu rol için Borsa İstanbul Yönetim Kurulu'nun onayını almalıdır. Bu süreç, Borsa İstanbul Pay Piyasası Piyasa Yapıcılık Sözleşmesi'nin imzalanması ve gerekli şartların yerine getirildiğinin resmi olarak onaylanmasıyla tamamlanır.
Piyasa Yapıcı Ne İş Yapar?
Piyasa yapıcılar, finansal piyasalarda alıcı ve satıcılar arasında sürekli bir likidite akışı sağlayarak piyasanın düzenli ve etkin bir şekilde işlemesine katkıda bulunur. Temel görevleri, belirledikleri finansal ürünler için sürekli olarak alış ve satış fiyatları sunmak ve bu fiyatlar üzerinden işlem yapmaya hazır olmaktır.
Genel olarak bir market maker’ın üstlendiği görevler şu şekildedir:
- Sürekli işlem yöntemi kullanılan menkul kıymetlere piyasa yapıcı üyeler tarafından, belirlenen hesaplar aracılığıyla likidite sağlanır.
- Piyasa yapıcılar, çift taraflı kotasyon yoluyla, yani alış ve satış fiyatlarıyla bu fiyatlara karşılık gelen miktarları belirleyerek piyasadaki nakit akışını dengelemeye çalışır.
- Arz ve talep arasındaki dengesizlikler sonucu oluşabilecek fiyat dalgalanmalarını minimize eder, böylece piyasa koşullarını ve işlem ortamını düzenler.
- Likiditesi düşük veya halka açık piyasa değeri az olan menkul kıymetlere erişim sağlayarak bu varlıkların piyasada işlem görmesine olanak tanır.
- Piyasa yapıcılar, satın almak isteyen yatırımcılara kendi portföylerinde bulunan varlıklar için aktif olarak teklif sunma yetkisine sahiptir.
- Market maker olarak görev yapacak kişilerin, sundukları fiyat tekliflerini destekleyecek kadar varlık veya menkul kıymet birikimine sahip olmaları gereklidir.
- Yatırım kuruluşu varantları ve sertifikalar gibi bazı finansal ürünler, yalnızca piyasa yapıcılığı sürekli işlem yöntemiyle işlem görebilir. Dolayısıyla bu tür ürünlerin piyasada etkin bir şekilde işlem görebilmesi için piyasa yapıcıların varlığı zorunludur.
Piyasa Yapıcının Fiyatlara Etkisi Var mı?
Piyasa yapıcılar, sürekli olarak alış ve satış kotasyonlarıyla fiyatlar üzerinde çeşitli yönlerden etki eder. Bunların başında istikrar gelir. Market maker, alış ve satış fiyatları arasındaki farkı (spread) kontrol ederek piyasa fiyatlarının aşırı dalgalanmasını önler. Özellikle likiditenin düşük veya piyasa koşullarının volatil olduğu durumlarda fiyat istikrarına katkıda bulunur.
Piyasa yapıcılar tarafından sağlanan sürekli likidite, piyasa fiyatlarının düzenlenmesini sağlar. Yatırımcılar, piyasa yapıcıların sunduğu fiyatlar üzerinden istedikleri zaman alım-satım yapabilirler. Bu da genel olarak piyasa fiyatlarının daha adil ve dengeli olmasına yardımcı olur.
Piyasa yapıcılar, farklı fiyat seviyelerinden alış ve satış emirleri sunarak piyasa derinliğini ve genişliğini artırır. Böylece büyük hacimli işlemlerin piyasa fiyatlarını önemli ölçüde etkilemeden gerçekleştirilmesini sağlar. Böylece fiyatlar üzerinde daha dengeli bir etki oluşturur.
Market maker’ın aktif katılımı, piyasa koşullarına ve mevcut arz-talep dengesine dayalı olarak fiyatların sürekli güncellenmesine yardımcı olur. Bu açıdan piyasa fiyatlarının daha şeffaf ve etkin bir şekilde keşfedilmesine olanak tanır.
Piyasa Yapıcı Kotasyonu Nedir?
Piyasa yapıcı kotasyonu, piyasa yapıcılar tarafından sunulan, alış ile satış işlemleri için belirlenen fiyatları ve miktarları içeren bir bildirimdir. Her sermaye aracı için birden fazla piyasa yapıcı olabilir ve dolayısıyla birden fazla kotasyon mevcut olabilir.
Kotasyonlar, belirli bir fiyat sınırı oluşturmaz. Kotasyon miktarının üzerindeki seviyelerde de belirlenen fiyat limitlerini geçmemek şartıyla işlem yapılabilir. Sistem içerisinde kotasyonlar, normal emirler gibi işlem görür ve tek fiyat yöntemiyle işlem yapılan açılış ve kapanış seanslarında da kotasyon verilebilir.
Piyasa Yapıcı ve Piyasa Alıcı Farkları
Piyasa yapıcı emirler, piyasadaki mevcut en iyi alış veya satış fiyatından daha avantajlı bir fiyat teklif edildiğinde hemen eşleşmeyip beklemeye alınan emirlerdir. Piyasa alıcı emirleri ise piyasada mevcut olan ve anında gerçekleşebilecek bekleyen emirlerle eşleşen işlemlerdir.
Piyasa yapıcı (market maker) ve piyasa alıcı (market taker) arasındaki farkları aşağıdaki tabloda daha net görebilirsiniz:
Piyasa Yapıcı | Piyasa Alıcı |
Kendi belirledikleri fiyatı sunarlar. | Mevcut piyasa fiyatından anında alım veya satım yaparlar. |
Emir hemen gerçekleşmez. Bekleyen emir olarak kalır. | İşlem hemen gerçekleşir. |
Piyasa likiditesine katkıda bulunur. | Mevcut likiditeyi kullanır. |
Piyasa derinliğini ve genişliğini artırır. | Piyasa koşullarından yararlanarak var olan likiditeyi tüketir. |
