Yatırım Yaparken Portföy Çeşitlendirme

Yatırımda portföy çeşitlendirme (diversifikasyon); riski azaltmak ve getiriyi artırmak için farklı varlık sınıflarına, sektörlere veya coğrafyalara ait enstrümanlara sermayenin dağıtılması anlamına gelir.

Borsa yatırımcıları arasında Sepet Yapmak ya da Sepet Oluşturmak ifadelerini sıklıkla duymuşsunuzdur. Buradaki durum, yatırımcının sepetini ya da bu durumda finansal cüzdanını farklı ürünlerle doldurmasıdır.

Bir diğer ifade olan yumurtaları aynı sepete koymama ise, finansal teorinin temel taşlarından biri olan etkin risk yönetimi kavramını betimlemek için kullanılmaktadır.

Örneğin ünlü yatırımcı Ray Dalio, All Weather Portfolio adını verdiği, her türlü piyasa koşuluna uyum sağlayabilen bir portföy stratejisi geliştirmiştir.

Bir yatırımcının portföyü; hisse senetleri, fonlar, eurobondlar, gayrimenkul, kripto paralar, hatta koleksiyonluk sanat eserleri gibi birçok farklı varlık türünü içerebilir

Her yatırım bir miktar riski beraberinde getirir. Portföy çeşitlendirme; bu riskin farklı varlıklar arasında dağıtılarak azaltmasına yardımcı olur. Bu dağıtım, yatırımcının bakiyesinin, herhangi bir piyasada ya da üründe yaşanan olumsuz fiyat hareketlerinden daha az etkilenmesini sağlar.

Portföy Çeşitlendirme Yöntemleri

Genellikle, çeşitlendirme 7 ana kategoriye ayrılır:

• Varlık Sınıflarına Göre
• Sektörel Çeşitlendirme
• Coğrafi Çeşitlendirme
• Zaman Dilimine Göre
• Risk Seviyesine Göre
• Yatırım Stiline Göre
• Aktif ve Pasif Yatırım Ayrımına Göre

Varlık Sınıflarına Göre Çeşitlendirme

Varlık sınıflarına göre çeşitlendirmenin temel avantajı, farklı varlık türlerinin farklı ekonomik döngülerde ve piyasa koşullarında kendine özgü performans gösterebilmesidir.

Örneğin, hisse senetleri ekonomi iyi giderken yüksek getiri sağlayabilirken, tahviller veya nakit ekonomi kötüyken daha istikrarlı bir duruş sergileyebilir.

Nakit: Likidite sağlar ve genellikle düşük risklidir.

Hisse Senetleri: Büyüme potansiyeli yüksek ama volatilite de yüksektir.

Fonlar: Farklı varlık sınıflarını veya sektörleri kapsayabilir, çeşitlendirmeyi kolaylaştırır.

Döviz: Farklı para birimlerinde pozisyon alarak, döviz riskini dağıtabilir.

Diğer Varlıklar: Gayrimenkul, kripto paralar, hammadde gibi alternatif yatırımlar.

Örnek bir dağılım;

• Nakit: %20
• Hisse Senetleri: %50
• Tahviller: %20
• Gayrimenkul: %10

Risk Seviyesine Göre Çeşitlendirme

Yatırımcıların risk toleransları farklı olabileceği için, portföylerini risk seviyelerine göre dikkatli bir şekilde çeşitlendirmeleri önemlidir. Yüksek riskli yatırımlar yüksek getiri potansiyeli sunarken, düşük riskli yatırımlar daha istikrarlı, fakat genellikle daha düşük getiri sağlar.

Düşük Riskli Varlıklar: Örneğin devlet tahvilleri, sabit getirili menkul kıymetler.

Orta Dereceden Riskli Varlıklar: Yüksek piyasa değerine sahip hisse senetleri, karışık fonlar.

Yüksek Riskli Varlıklar: Kaldıraçlı finansal ürünler, düşük piyasa değeri ve yüksek volatiliteye sahip hisse senetleri.

Örnek bir dağılım;

• Düşük Riskli Varlıklar: %30
• Orta Riskli Varlıklar: %40
• Yüksek Riskli Varlıklar: %30

Zaman Ölçütüne Göre Çeşitlendirme

Zaman ölçütüne göre çeşitlendirme, yatırımcının finansal hedeflerine ulaşmak için ne kadar zamanı olduğu ile ilgilidir. Kısa vadeli yatırımlar daha likittir, ancak uzun vadeli yatırımlar genellikle daha yüksek getiri potansiyeline sahiptir.

Kısa Vadeli: Örneğin, para piyasası fonları, kısa vadeli tahviller, gün içi hisse alım satımı

Orta Vadeli: Örneğin, hisse senetleri, gayrimenkul yatırım fonları.

Uzun Vadeli: Örneğin, büyüme hisse senetleri, uzun vadeli devlet veya şirket tahvilleri.

Örnek bir dağılım;

• Kısa Vadeli: %25 (1-3 yıl)
• Orta Vadeli: %35 (3-7 yıl)
• Uzun Vadeli: %40 (7 yıl+)

Sektörel Çeşitlendirme

Sektörel çeşitlendirme, bir yatırım portföyünde farklı endüstri veya sektörlerden finansal varlıklara yer verme stratejisidir. Amacı, bir sektörde olumsuz bir gelişme yaşandığında diğer sektörlerin bu kaybı telafi etmesidir.

Örneğin, portföyünüzde sağlık sektörü, teknoloji, enerji, ve gayrimenkul sektörlerinden hisse senetleri bulunabilir. Eğer enerji sektöründe olumsuz bir gelişme olursa (örneğin petrol fiyatlarının düşmesi), teknoloji veya sağlık sektöründeki olumlu performans bu kaybı telafi edebilir.

Coğrafi Çeşitlendirme

Coğrafi çeşitlendirme, yatırım varlıklarının farklı coğrafi bölgeler veya ülkeler arasında dağıtılmasıdır. Bu, bölgesel veya ulusal ekonomik krizlerin yatırımlar üzerindeki olumsuz etkisini azaltmaya yardımcı olabilir.

Örneğin, Türk şirketlerinin hisse senetlerinin yanı sıra, Amerikan, Avrupa veya Asya borsalarında işlem gören şirketlere de yatırım yapabilirsiniz. Böylece, Borsa İstanbul’da yaşanabilecek olumsuz tablo, portföyünüzün yalnızca bir kısmı üzerinde olumsuz bir etki yaratacaktır.

Yatırım Stiline Göre Çeşitlendirme

Bu, yatırımcının risk toleransına, yatırım hedeflerine ve yatırım süresine göre varlıkları farklı yatırım stillerine (örneğin, büyüme hisseleri, değer hisseleri, temettü hisseleri vb.) dağıtmasıdır.

Eğer risk toleransınız yüksekse, "büyüme hisselerine" daha fazla ağırlık verebilirsiniz. Eğer daha muhafazakar bir yatırımcıysanız, stabil gelir sağlayan "temettü hisseleri" veya tahviller portföyünüzde daha fazla yer alabilir.

Aktif ve Pasif Yatırım Ayrımına Göre Çeşitlendirme

Yatırım stratejilerine göre çeşitlendirme yapılabilir. Aktif yatırım, yatırımcının veya portföy yöneticisinin sürekli olarak piyasayı izleyip, analiz yaparak portföyü yönetmesi anlamına gelir.

Pasif yatırım ise, genellikle bir endeksi veya sektörü takip eden fonlar aracılığıyla yapılır ve sürekli müdahale gerektirmez.

Eğer aktif bir yatırımcıysanız, portföyünüzde yer alan hisse senetleri, tahviller veya diğer finansal ürünleri sürekli olarak izleyebilir ve gerektiğinde alım-satım yapabilirsiniz.

Pasif yatırım stratejisini benimsediyseniz, endeksleri takip eden fonlara veya uzun vadeli hisse senetlerine yatırım yapabilirsiniz.

Çeşitlendirmenin Avantajları

Çeşitlendirmenin yatırım dünyasındaki önemini anlamak için avantajlarına yakından bakmak yararlıdır.

Riskin Dağıtılması

Portföy çeşitlendirmesi, yatırımcıya belirli bir varlık veya sektörde meydana gelebilecek olumsuz hareketlerden korunma imkanı sağlar. Çeşitli varlık sınıfları, sektörler ve coğrafyalar arasında yatırım yapmak, riski dağıtarak genel portföy volatilitesini azaltmaya yardımcı olur.

Potansiyel Getirinin Optimize Edilmesi

Çeşitlendirme, yatırımcılara farklı varlık sınıflarının ve sektörlerin sunabileceği çeşitli getiri türlerini yakalama fırsatı verir. Bu, özellikle farklı ekonomik koşullarda farklı şekillerde performans gösteren varlıklar için geçerlidir.

Piyasa Dalgalanmalarına Karşı Koruma

Farklı varlık sınıfları ve sektörler, makroekonomik faktörlere ve piyasa dalgalanmalarına farklı şekillerde tepki verir. Bu da yatırımcının portföyünü bu tür dış şoklara karşı daha dayanıklı hale getirir.

Çeşitlendirmenin Zayıf Yönleri

Çeşitlendirmenin birçok avantajı olmasına rağmen, aşırıya kaçmak birtakım dezavantajlar ortaya çıkarabilir.

Aşırı Karmaşık Portföyler

Yatırımları aşırı derecede çeşitlendirmek, "diworsification" olarak da bilinir ve genellikle yatırımcının portföyünü gereğinden fazla karmaşıklaştırabilir. Bu, özellikle yatırımcıların her bir varlığı yeterince izleyememesi durumunda bir problem olabilir.

Yönetim Zorlukları

Çok sayıda farklı varlık veya sektörde yatırım yapmak, yatırımcının her birini etkin bir şekilde izlemesini ve yönetmesini zorlaştırabilir. Bu, özellikle bireysel yatırımcılar için, sınırlı zaman ve kaynaklara sahip oldukları durumlarda bir sorun olabilir.

Artan İşlem Maliyetleri

Çeşitlendirmenin bir diğer potansiyel dezavantajı da yüksek işlem maliyetleri olabilir. Çeşitli varlık sınıfları ve sektörler arasında sürekli alım-satım yapmak, işlem ücretlerinin artmasına neden olabilir, bu da elde ettiğiniz getiriyi sınırlandırabilir.

Portföyümüzü Neden Çeşitlendirmeliyiz?

Finansal piyasalarda dönem dönem popüler olan ve yükselen fiyatlarıyla dikkat çeken varlıklar, bir süre sonra dengelenme veya düzeltme aşamasına girdiğinde, yatırımcılar için ciddi kayıplara yol açabilir. İşte tam bu noktada, portföy çeşitlendirmenin önemi devreye girer.

Tüm yatırımınızı tek bir hisse senedine yatırdığınızı düşünelim. Eğer bu hisse iyi bir performans gösterirse, yüksek getiri elde edebilirsiniz. Bununla birlikte, piyasada olumsuz bir hareket yaşandığında, tüm yatırımınızın değeri hızla eriyebilir.

Çeşitlendirme yapmak sizi zengin etmeyebilir ya da finansal kayıplardan tamamen koruyamayabilir. Ancak, portföyünüzdeki oynaklığı azaltır ve olası bir kriz anında, düşen fiyatların sizi fazla yıpratmasını engeller.

Sepet yaparken önemli olan, yalnızca çeşitli varlık sınıflarına yatırım yapmak değil; aynı zamanda birbirleriyle düşük veya negatif korelasyona sahip finansal enstrümanları yatırım portföyünüze dahil etmektir. Bu mekanizma, bir varlık sınıfının zarar etmesi durumunda diğerlerinin bu kaybı telafi etmesi prensibi ile çalışır.

Sepet Yaparken Yatırımcı Yaşı ve Risk Toleransı

Yatırımcının demografik özellikleri ve finansal hedefleri, portföyünü nasıl çeşitlendireceğini büyük ölçüde etkiler. Genç yatırımcılar, daha fazla risk alabilecekleri ve potansiyel kayıpları uzun vadede telafi edebilecekleri için, genellikle daha riskli yatırım fırsatlarına yönelebilirler.

Örneğin, genç yatırımcılar genellikle kısa vadeli getirileri yüksek olan, ama riski de yüksek olan finansal enstrümanlara (örneğin kripto paralar, yüksek volatiliteye sahip hisse senetleri) daha fazla ilgi gösterirler.

Ancak yaş ilerledikçe, yatırımcıların riske dair algıları ve beklentileri değişebilir. Planlanmamış giderler, özellikle sağlıkla ilgili beklenmedik harcamalar ileri yaşlarındaki yatırımcıların daha düşük riskli ve daha istikrarlı getiri sağlayan enstrümanlara yönelmesine sebep olabilir.

Örneğin, ileri yaştaki yatırımcılar daha çok tahvil veya mavi çip hisse senetlerine (blue chip stocks) yatırım yapabilirler.

Sistematik ve Sistematik Olmayan Risk: Hangisi Çeşitlendirilebilir?

"Sakın tüm yumurtalarını aynı sepete koyma" deyimi, finansal yatırımlar için de geçerli olan bir prensiptir. Ancak şu iki kavrama değinmek son derece önemli: Sistematik Risk ve Sistematik Olmayan Risk.

Sistematik risk, finansal piyasanın bütününü etkileyen risk türüdür. Örneğin, bir ekonomik kriz, büyük çaplı politik olaylar ya da pandemiler gibi. Bu tür riskler, hiçbir portföy çeşitlendirmesi stratejisiyle tamamen ortadan kaldırılamaz.

Sistematik olmayan risk ise spesifik bir şirket ya da sektörle ilgili ortaya çıkabilecek olumsuzluklardır. Bu tür durumlar, portföyde çeşitlendirmeye gidilerek minimize edilebilir. Eğer portföyünüzde yalnızca bir sektör veya şirketin hisse senetleri varsa ve bu sektör veya şirketle ilgili olumsuz bir gelişme yaşanırsa, portföyünüz büyük zarar görebilir. Ancak çeşitli sektör ve şirketlere yatırım yapmışsanız, bu tür spesifik risklerin etkisini azaltabilirsiniz.

Finansal Enstrümanlarla Dengeli Bir Portföy Oluşturmak

Teknolojinin nimetleri sayesinde, yatırım yapmak artık sadece bir tık uzağımızda. Mobil uygulamalar üzerinden bile yatırım hesabı açabilir, hızlıca işlem yapabilirsiniz.

Seçeneklerin çeşitliliği bazen kafaları karıştırsa da, bu durum planlı ve stratejik hareket eden yatırımcılar için oldukça avantajlıdır.

Peki, çeşitli bir yatırım portföyü oluştururken hangi varlıklar tercih edilebilir?

Borsa İstanbul’da İşlem Gören Hisseler

Türkiye'de hızla büyüyen sermaye piyasaları, birçok farklı sektörden şirkete yatırım yapma imkanı tanır. Hisse senetlerinin kısa vadeli fiyat hareketlerinden kaynaklı riskleri yüksek olsa da, uzun vadede yüksek getiri potansiyeline sahiptir.

Portföy çeşitliliği açısından, Türkiye'de faaliyet gösteren farklı sektörlerden şirketlerin hisselerini almak stratejik bir karar olabilir. Tek bir sektöre aşırı yüklenmek yerine, örneğin, enerji, sağlık ve teknoloji gibi farklı alanlardan şirketler seçerek riskinizi minimize edebilirsiniz.

Yabancı Hisse Senetleri

Yatırım sepetinizde yalnızca Borsa İstanbul’da işlem gören hisseleri bulundurmak, aldığınız riski artırabilir. Bu riski azaltmak için de yurt dışı borsalarda yatırım seçenekleri değerlendirilmelidir.

Teknoloji, havacılık, sağlık, tüketim malları gibi farklı faaliyet gösteren ve hisseleri Avrupa, Amerika ve Asya  borsalarında işlem gören global şirketler, özellikle uzun vadeli yatırım yapmak için iyi bir alternatif olabilir.

Borsa Endeksleri ve ETF’ler

BIST 100 gibi yerel veya S&P 500, NASDAQ gibi global endeksler, portföyünüzü daha stabil hale getirebilir. Tek bir hisse senedi yerine, bir endeks aracılığıyla birçok şirkete dolaylı yatırım yapmış olursunuz. Endeksler genellikle daha az volatil olup, sermayenizin değerini koruma görevi de görebilir.

Endeksleri takip eden yatırım fonları aracılığıyla, riskinizi bu enstrümanları tercih ederek dağıtabilirsiniz.

Altın, Gümüş ve Diğer Değerli Metallar

Altın, gümüş veya platin gibi değerli metaller, ekonomik belirsizlik dönemlerinde genellikle "güvenli liman" olarak görülür. Bu tür yatırımlar, portföyünüzü dengeli hale getirebilir ve olası ekonomik sarsıntılara karşı bir tampon görevi görebilir.

Tahviller ve Diğer Sabit Getirili Enstrümanlar

Yatırım portföyünüze bir miktar stabilite katmak için tahviller ideal bir seçenek olabilir. Özellikle devlet tahvilleri gibi düşük riskli varlıklar, getiri istikrarı sağlayabilir. Tahviller genellikle hisse senetleri ile ters korelasyona sahip olduğu için, piyasaların dalgalı olduğu dönemlerde bir güvence olabilir.

Nakit ve Döviz Tutmak

Son olarak, her daim elinizde bir miktar likidite bulundurmak, ani piyasa hareketlerini değerlendirebilmeniz açısından önemli bir faktördür. Farklı para birimlerinde nakit tutmak, döviz kurlarındaki dalgalanmalara karşı bir koruma sağlayabilir.

Teknoloji ve Portföy Çeşitlendirme İlişkisi

Teknoloji, portföy çeşitlendirmesini daha erişilebilir ve yönetilebilir hale getirmiştir. Robo-danışmanlar, algoritma tabanlı önerilerle otomatik olarak dengeli bir portföy oluşturmanıza yardımcı olabilir.

Bu teknolojiler, risk toleransınıza uygun bir sepet oluşturmanıza ve yönetmenize size olanak tanıyabilir. Ancak, herhangi bir teknolojiyi veya aracı kullanırken, kendi araştırmanızı yapmanız ve gerektiğinde profesyonel yatırım danışmanlığı hizmeti almanız da önerilir.