Yatırım Fonu Nedir?

Finansal piyasalarda tasarruf sahiplerinin birikimlerini değerlendirebileceği birçok seçenek mevcuttur. Hayatın olağan akışı gereği bireyler ya da ticari işletmeler, tasarruflarını veya sermayelerini en yüksek getiri elde edecekleri yatırım araçlarına yönelme eğilimi taşırlar. Ülkemizde ve dünyada tasarrufların sıklıkla yönlendirildiği ve yaygın olarak kullanılan yatırım araçlarından biri de yatırım fonlarıdır.

Gelin, yatırım fonu kavramına birlikte bakalım ve yatırımcılar için sunduğu avantajları inceleyelim.

Yatırım Fonu Tanımı

Yatırım fonları, yatırım şirketleri bünyesindeki profesyoneller tarafından yönetilerek çeşitli finansal araçlara yatırım yapan katılımcıların tasarruflarından oluşan portföylerdir. Yönettiği portföyü fonun amacına uygun bir şekilde çeşitlendiren ve en yüksek kâra ulaşmaya çalışan yatırım araçlarıdır. Katılımcılık esasıyla oluşan portföyün elde ettiği kârlar, yatırımcılara yatırım fonuna katılım oranında pay edilir.

Yatırım Fonu Mantığı Nasıl İşler?

Yatırım dünyasında, sayısız seçenek arasından hangisine ve ne oranda yatırım yapılacağı temel soruların başında gelir. Yatırım fonları, bu sorulara sizin adınıza yanıt vererek en yüksek kârlılığa ulaşmanızı hedefler.

Finansal piyasalarda getiri ve risk doğru orantılı işler. Yani, çoğu zaman risk arttıkça getiri potansiyeli de artar. Ancak bu denge bilgi, deneyim, profesyonel bakış açısı ve piyasalara hakimiyet gerektirir. Yatırım fonunun temel mantığı, katılımcılar adına risk ve getiri dengesinin profesyoneller ellerde sağlanmasıdır.

Yatırım fonlarının çalışma mekanizması oldukça basittir. Fon tüzüğüyle önceden yazılı ilan edilerek kurulan fon, amacı doğrultusunda stratejilerini yazılı olarak kamuoyuyla paylaşır. Fonun amacını ve stratejilerini benimseyen katılımcılar, fonun portföyüne diledikleri oranda ortak olurlar, yani satın alarak yatırım yaparlar.

Yatırım fonları, bir fon yöneticisi ve fon kurulu tarafından yönetilerek tüzüğündeki esaslara uygun şekilde piyasadaki enstrümanlara yatırım yapar. Yönetim sürecinden finansal performansı ortaya çıkan fonun, getirileri veya götürüleri tüm katılımcılara portföye katıldığı oranda pay edilir.

Yatırım Fonu Neleri Kapsar?

Türkiye ve dünyada yatırım fonları, benimsedikleri stratejilere göre tüm enstrümanlara yatırım yapabilir. Yatırım araçları olarak sayabileceğimiz bu enstrümanlar arasında vadeli mevduatlardan repoya, devlet tahvillerinden şirket bonolarına, dövizden çeşitli emtia ürünlerine, şirketlerin hisse senetlerinden diğer yatırım fonlarına varıncaya kadar çok geniş yelpaze mevcuttur.

Yatırım fonları, hangi enstrümanlara ve ne oranlarda yatırım yapabileceği önceden açıklanır. Açıklanan bu stratejiye fon ömrü boyunca sadık kalarak işlemlerine devam eder. Fonların isimlendirilmeleri de yatırım yaptıkları enstrümanlara ya da fonun stratejilerine göre belirlenir.
Örneğin, “X Yatırım Hisse Senedi Fonu” söz konusu ise fon portföyünü ağırlıklı olarak hisse senetlerinde değerlendireceği anlaşılmalıdır. Bir başka örnek olarak “Y Yatırım Enerji Fonu” enerji şirketlerinin hisse senetlerine, borçlanma araçlarına ya da enerji sektörü ile ilgili diğer yatırım araçlarına yatırım yapılabileceği anlamını taşır.

Ancak burada isimlendirmede vurgulanan alan ya da enstrümanlar portföyün ağırlık vereceği yöne işaret eder. Diğer yatırım araçlarına yatırım yapılmadığı anlamına gelmez.

Yatırım Fonlarının Avantajları

Yatırım fonlarının yatırımcılarına sunduğu avantajları şöyle özetleyebiliriz:

• Fonlar, çok çeşitli araçlara yatırım yaptığı için riskin bölünmesini sağlar. Risk analizinin profesyoneller tarafından değerlendirildiği yatırım araçlarıdır.
• Profesyoneller tarafından yönetildiği için piyasa bilgisi ve deneyim eksikliği olan yatırımcıların bu eksikliklerini kapatarak piyasa getirilerinden faydalanmasını sağlar.
• 7/24 yaşayan piyasalarda işlem yapabilmek zaman ve ilgi gerektirir. Yatırım fonları, zamanınızı harcamadan tasarruflarınızı sizin adınıza yatırım profesyonellerinin takip etmesini sağlar.
• Finans piyasalarında bireysel yatırımcıların erişemeyeceği sadece kurumsal yatırımcılara sunulan enstrümanlara yatırım yapma olanağı tanır.
• Yatırım yaptığınız enstrümanlardan bağımsız olarak daha likit yatırım araçlarıdır. Yani, yatırımınızdan dilediğiniz oranda, dilediğiniz zaman süre kısıtlarına takılmadan çıkış yapabilmenizi ve nakde dönmenizi kolaylaştırır.

Yatırım Fonu Riskleri

Yatırım fonları, finansal piyasaların ve yatırım dünyasının taşıdığı bazı riskleri barındırabilir. Piyasalarda oluşan konjonktürel fiyat hareketlerinden etkilenebilirsiniz. Ancak riski dağıtarak bu olasılığı azaltmanız mümkündür.

Yatırım fonlarının başlıca riskleri şu şekilde sıralanabilir:

• Yatırım yaptığınız fon kuruluşunun sorumluluklarını yerine getirmediği durumlardakayıplar yaşayabilirsiniz. Bu nedenle seçiminizi yaparken güvenilir finansal kurumların oluşturduğu fonlara katılmaya özen göstermelisiniz.
• Kaldıraçlı enstrümanlara yatırım yapan fonlar, katılımcılarına daha riskli bir seçenek sunar. Ancak profesyonel yönetim bu riskleri sizin adınıza minimize edebilir.
• Yatırım fonlarının değeri, piyasa koşullarındaki değişikliklere bağlı olarak dalgalanabilir. Ekonomik gelişmeler, faiz oranlarındaki değişiklikler ve siyasi olaylar gibi faktörler, fonun performansını doğrudan etkileyebilir.
• Yüksek likidite riskine sahip fonlar, yatırımcıların paralarını ihtiyaç duydukları anda çekmelerini zorlaştırabilir.
• Faiz oranlarının yükselmesi, özellikle tahvil ağırlıklı fonların piyasa değerinin düşmesine yol açabilir.

Yatırım fonlarının portföyündeki yüksek riskli enstrümanların varlığına ve diğer etkenlere göre 1 en düşük risk ile 7 en yüksek risk aralığında sınıflandırılır. Bu risk sınıflandırması, Türkiye’deki sermaye piyasaları mevzuatı gereği bir zorunluluktur. Yani, bir fona yatırım yapmak istediğinizde risk için tanımlanan değer, getiri ve götürü olasılığını önceden öğrenebilmenizi sağlar.

Yatırım Fonu Türleri

Yatırım fonları, stratejileri ve amaçları doğrultusunda portföylerinde yer verdikleri enstrümanlara göre türlere ayrılır. Aşağıda farklı türler hakkında bilgiler bulabilirsiniz.

Menkul Kıymet Yatırım Fonları

Portföyünde ağırlıklı olarak menkul kıymetler yer alan fonlardır. Dağılım oranları değişmekle birlikte isimlendirildiği yatırım enstrümanına her zaman en az %80 oranında yatırım zorunluluğu bulunur.

Menkul kıymet yatırım fonlarına örnek olarak şunları sayabiliriz:

• Hisse Senedi Yoğun Fon: Portföyünün en az %80’ini hisse senetlerinden bulunduran fon türleridir.
• Para Piyasası Fonu: En az %80 oranında para piyasası enstrümanlarına yatırım yapar.
• Borçlanma Aracı Fonları: Şirketlerin ya da devletlerin tahvilleri gibi borçlanma araçlarına en az %80 oranında yatırım yapar.
• Kıymetli Maden Fonları: Altın, gümüş, platin ve benzeri kıymetli madenlere ve bu madenlerle ilgili enstrümanlara portföyünde en az %80 oranında yer verirler.

Serbest Yatırım Fonları

Sadece yüksek sermayeye sahip olan nitelikli yatırımcıların katılımcı olabildiği fonlardır.

Değişken Fonlar

Portföyünde yer verebileceği enstrüman çeşitliliği çok yüksek olan herhangi bir fon türüne dahil edilmeyen fon türleridir.

Gayrimenkul Yatırım Fonları

Menkul kıymetlere alternatif olarak taşınmazlara (gayrimenkul) yatırım yapan fonlardır.

Girişim Sermayesi Yatırım Fonları

İş fikirlerine ve girişimcilere ihtiyaç duydukları finansal desteği sağlayan yatırım fonlarıdır. Girişim aşamasındaki şirketlere belirli oranlarda ortak olan girişim sermayesi fonları, şirketlerin büyümesiyle bu şirketlerden çıkış yaparak (paylarını satarak) elde ettikleri getirileri katılımcılarıyla paylaşır.

Arbitraj Fonları

Arbitraj fonlarının genel felsefesi, piyasalarda oluşan fırsatları kısa süreli al satlarla değerlendirerek kâr elde etmektir. Daha yüksek işlem adediyle yönetilen fonlar, esnek ve görece yüksek risk içeren bir yatırım türüdür.

Yatırım fonu türleri hakkında daha fazla bilgi için ilgili yazımıza da göz atabilirsiniz.

Yatırım Fonu İşlem Saatleri

Yatırım fonlarının işlem saatleri, fonun türüne veya niteliğine göre farklılık gösterebilir. İşlem saatleri hakkında detaylı bilgi almak için fon tüzüklerini veya TEFAS, KAP gibi yatırımcıları bilgilendirme platformlarını ziyaret edebilirsiniz.

Yatırım Fonu Alım Satımı Nasıl Yapılır?

Yatırım fonu alım satımı için herhangi bir aracı kurum ya da işlem yetkisine sahip finansal kuruluşta hesap açmanız yeterlidir. Açtığınız hesaplara tasarruflarınızı aktararak online kanallardan ya da müşteri temsilcileri üzerinden kolayca fon alım ve satımı yapabilirsiniz.

Yatırım Fonlarında Vergilendirme

Yatırım fonlarında, birçok finansal yatırım aracında olduğu gibi alış ve satış fiyatları arasındaki kazancınız üzerinden vergilendirilirsiniz. Yatırımcıları teşvik amacıyla yatırım fonlarında stopaj oranı %0 olarak uygulanmaktadır.

Yine de dönemsel olarak ekonomi yönetimlerinin uyguladığı politikalara göre vergilendirme uygulamalarının farklılık gösterebileceğini unutmamalısınız.

Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu (TEFAS)

Açılımı, Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu olan TEFAS, yatırım fonlarına ilişkin tüm bilgileri tutan, izleyen ve sunan elektronik veri platformudur. SPK'nin izniyle kurulmuştur ve gözetimine tabidir.

Türkiye'de işlem gören yatırım fonlarının haklarının taşınmasını sağlayan platform, fonlar hakkında kapsamlı bilgileri ve performans verilerini kaydederek halka açık bir şekilde sunar.

Yatırım Fonu Hakkında Merak Edilenler

Fon nasıl para kazandırır?

Yatırım fonları, alış fiyatı ile satış fiyatı arasındaki farklardan yatırımcısının getiri ya da götürü elde edebildiği bir yatırım aracıdır. Katılımcı olarak satın aldığınız fonun o andaki fiyatıyla satış yaptığınız andaki fiyatı çıkararak pay başına kâr-zarar hesabı yapabilirsiniz.

Hisse senedi ve fon arasındaki fark nedir?

Hisse senetleri, şirketlerin finansmana erişim yöntemlerinden biridir. Yatırımcılar, hisse senedi aldıklarında ilgili şirketin kâr ve zararına ortak olur. Aynı şekilde hisse fiyat hareketlerinden kazanç elde eder. Yatırımcının getiri/götürü durumu sadece o şirket ve piyasa koşullarına bağlıdır. Yatırım fonları ise fon amacı ve stratejisi doğrultusunda birçok yatırım aracına aynı anda yatırım imkânı sunar.

Fon aynı gün satılır mı?

Yatırım fonlarının alım satış saatleri ve nakde dönüş süreleri, fonun türüne ve niteliğine göre değişiklik gösterebilir.

Yatırım fonlarından zarar edilebilir mi?

Yatırım fonları türüne göre zarar etme olasılığı olan finansal araçlardır. Ancak sadece devlet tahvili, vadeli mevduat, repo gibi yatırım araçlarına yatırım yapan fonlarda götürü ihtimali yok denecek kadar azdır. Bu tür fonlar risk seviyesi en düşük kategoride (1-2-3) yer alır.