Sermaye Piyasası Ne Demek?

Finansal piyasalar vade ve fon bakımından iki farklı kategoride sınıflandırılabilir. Düşük risk ölçeğine sahip olan kısa süreli işlemler para piyasasında yapılırken riski yüksek ve bir yıldan uzun süreli işlemler ise sermaye piyasalarında gerçekleşir. Her iki piyasa yapısı da enflasyona karşı korunma, birikim yapma, portföy çeşitlendirme ve kȃr elde etme amacına yöneliktir.

Sermaye piyasaları ekonomik şartların oluşmasına zemin hazırlayan piyasadır. Finansal ve parasal yapının meydana gelmesine yardım eden söz konusu piyasada menkul kıymet alım-satım işlemleri gerçekleşir. Uzun vadeli finansal enstrümanların değerlendirilmesinde öne çıkan piyasa, hisse senedi ve tahvil gibi sıkça tercih edilen araçlara sahiptir.

Sermaye piyasası, para piyasalarında hareketlilik ve canlılık sağlamak bakımından oldukça önemlidir. Sermaye odaklı piyasa sayesinde ekonomide üretim hedefleri gerçekleşirken üretimin hız kazanması da mümkün hale gelir.

Söz konusu piyasa, döviz ve altın piyasasına benzer şekilde çeşitli ekonomik faaliyetleri geliştirmek açısından son derece değerlidir. Küçük tutarlardaki birikimlerin bile bir araya geldiğinde güçlü bir etki yaratması bu piyasanın öne çıkan özelliğidir.

Sermaye Piyasası Ne Demek?

Sermaye piyasası, uzun vadeli fonların borç ve öz sermaye araçları aracılığıyla alınıp satıldığı finansal piyasaların bir bölümüdür. Şirketler, hükümetler ve diğer kuruluşlar; yatırım projelerini finanse etmek, işletme sermayesi sağlamak veya borç yapılarını yeniden düzenlemek amacıyla sermaye piyasalarını kullanabilir.

Sermaye piyasaları; hisse senetleri, tahviller ve türev enstrümanlar gibi çeşitli finansal araçları barındırır. Bu araçlar aracılığıyla yatırımcılar ve fon arayanlar arasında kaynak aktarımı sağlar.

Sermaye Piyasaları Ne İş Yapar?

Sermaye piyasası; tahvil, bono, hisse senedi, repo, ters repo, vadeli işlemler ve opsiyon sözleşmeleri gibi finansal enstrümanları içerir. Tüm bu finansal araçlar yatırımcıların birikim yapmasına, portföylerini çeşitlendirmesine ve kazanç sağlamasına imkân tanır.

Sermaye temelli piyasalar, orta ve uzun vadeli fonların bireysel yatırımcılara veya şirketlere sunulduğu bir alandır. Menkul kıymetler borsaları ve özel finans kaynakları da bu piyasaya dahildir.

Piyasanın başlıca işlevleri şu şekilde sıralanabilir:

• Uzun vadeli yatırımları finanse etmek
• Tasarruf ve birikimleri bir araya toplamak
• Menkul kıymet araçlarının alım-satım işlemlerini kolaylaştırmak
• Piyasalardaki işlem maliyetini en aza indirmek
• Üretken finansal varlıkların sahiplenilmesini sağlamak
• Hisse senedi ve tahvil gibi önemli varlıkların değer kazanmasını sağlamak
• Kesin zaman çizelgeleri oluşturarak işlemleri daha pratik hale getirmek
• Rekabetçi fiyat mekanizması kurgulayarak sermaye dağılımını iyileştirmek
• Türev ticareti sayesinde fiyat ve piyasa riskine karşı koruma sağlamak

Sermaye Piyasaları Neleri Kapsar?

Sermaye araçlarının olduğu piyasalar, kendi içinde farklı finansal enstrümanları kapsar. Önde gelen piyasa varlıkları şu şekildedir:

• Pay ve pay benzeri menkul varlıklar
• Türev araçlar
• Gayrimenkul sertifikaları
• Kira sertifikaları
• Yatırım kuruluşu sertifikaları
• Yatırım fonu katılım payları
• Tahvil, finans bonosu, kıymetli maden bonosu ve değiştirilebilir tahvil gibi farklı borçlanma araçları

Tüm bunların yanında ilgili piyasanın SPK tarafından belirlenmiş faaliyetleri de bulunur. Önde gelen faaliyetler şu şekildedir:

• Halka arz aracılığı gerçekleştirmek
• Alım-satım işlemlerinde aracılık yapmak
• Bireysel portföy yöneticiliği gerçekleştirmek
• Alım-satım mekanizmasını ve pazarı işletmek
• Sınırlı ya da genel saklama hizmeti sunmak
• SPK tarafından organize edilen farklı hizmetleri uygulamak

Sermaye Piyasasının Özellikleri Nelerdir?

Yatırımcıların birikim yapma hedefiyle bulunduğu piyasalar birtakım özelliklere sahiptir. Sermaye temelli piyasaların en önemli özellikleri aşağıdaki gibidir:

• Uzun vadeli yatırım araçlarının alınıp satılmasına olanak tanır.
• Yatırımcılar, birikimlerini değişik finansal enstrümanlar aracılığıyla rahatlıkla değerlendirebilir. Örneğin, hisse senedi veya tahvil gibi araçların satılmasıyla belirli oranda sermaye elde etmek mümkün olur.
• Piyasa, uzun vadeli yatırımlar için tasarlanmasından dolayı sabit varlıklardan daha yüksek oranda kazanç sağlama potansiyeli bulunur. Ancak bu noktada risk oranı da daha fazladır.
• Yatırımcılar için değişen risk ve getiri oranları sunar. Bu sayede kurumlar, ihtiyaç duyduğu finansman kaynağını elde edebilir.
• Ekonomik canlanma ve üretim artışı gibi alanlarda önemli rol oynar.
• Piyasa; denetim, adalet ve düzen açısından gerekli uygulamaları gerçekleştirir.

Sermaye Piyasası Türleri Nelerdir?

Piyasalar, fonksiyon ve işleyişine göre birincil, ikincil, organize ve organize olmamış olmak üzere dört farklı gruba ayrılır. Sermaye piyasası türleri bu şekildedir:

Birincil Piyasa

Hisse senedi, bono ve tahvil gibi varlıkları ihraç eden ve alıcı-satıcıları bir araya getiren piyasa, birincil piyasa olarak adlandırılır.

Örneğin; halka arz hisselerine yatırım yapmak, bir birincil piyasa faaliyetidir. Halka arzı gerçekleşen kurumlar arzdan gelir elde ederek birikim yapmak isteyenlere hisse senedine sahip olma imkanı sunar.

İkincil Piyasa

Finansal araçların nakde çevrilebildiği piyasalar, ikincil piyasalardır. Bu alandaki varlıklar daha önce alım-satım işlemi gerçekleşen araçlardır.

İlgili piyasa içindeki menkul kıymetler, aracı kurumlar üzerinden alınıp satılabilir. İhraççılar veya doğrudan yatırımcıların bu piyasada alım-satım yapabilmesi mümkün değildir. Söz konusu piyasaya örnek olarak menkul kıymetler borsası gösterilebilir.

Organize Piyasalar

Bu piyasalar, kurumsal piyasa olarak da tanımlanabilir. Birtakım üyeler, yöntemler ve kurallar bütünüyle yönetilen söz konusu piyasalar, düzenli bir yapıda işler.

Yatırım bankaları, aracı kurumlar ve fonlar bu yapıyı oluşturur. Bono, hisse ve tahviller; piyasada sıkça tercih edilen varlıklardır.

Organize Olmamış Piyasalar

Finansal enstrümanların borsa dışında alım-satım işleminden geçtiği yerler organize olmamış piyasalar olarak adlandırılır. Borsaya kayıtlı olmayan her türlü varlık, bu piyasalar içinde işlem görebilir.

Para Piyasası Nedir?

Ticari senetlerin araç olarak kullanıldığı piyasalar, para piyasası olarak adlandırılır. Bu piyasa sayesinde kurumlar veya yatırımcılar kısa süreli finansman ihtiyacını karşılayabilirler. İlgili piyasalar, bir yıldan kısa süreli yatırım araçlarını içine alır.

Ülkemizde Takasbank Piyasası, Bankalar Arası Piyasa ve Merkez Bankası Piyasası olmak üzere farklı türlerde para piyasaları vardır. Dijital varlıkların yer aldığı piyasalar ise dijital para piyasası şeklinde tanımlanır. Sanal ortamda kullanılan paralar, bu piyasayı oluşturur.

En yaygın para piyasası araçları şu şekildedir:

• Banka bonoları
• Finansman bonoları
• Hazine bonoları
• Repo ve ters repo

Para Piyasası ve Sermaye Piyasası Arasındaki Farklar Nelerdir?

Finansal piyasaların iki ayrı kolunu meydana getiren sermaye ve para piyasaları kendi içinde birtakım farklılıklara sahiptir. Her iki piyasa arasındaki temel farkları aşağıdaki tabloda görebilirsiniz:

Sermaye Piyasası Nereye Bağlı?

Sermaye temelli piyasalarda işlemler, belirli kurallar ve düzenlemeler dahilinde gerçekleşir. Bu piyasada yapılan tüm işlemleri ve piyasada bulunan tüm kurumları denetleyen mekanizma ise SPK’dır.

Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), piyasadaki temel kuralları ve yöntemleri belirleyerek tüm işleyişin adil bir biçimde gerçekleşmesinden sorumludur. Ayrıca kurum, piyasada yatırım yapan kişilerin haklarını korumak gibi önemli bir göreve de sahiptir.

Sermaye Piyasasına Bağlı Kurumlar

Sermaye piyasası çatısı altında faaliyet gösteren kurumlar vardır. Bu kurumlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Takas ve Saklama Bankası
• Borsa İstanbul
• Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu
• Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşlar Birliği
• Merkezi Kayıt Kuruluşu
• Aracı kurumlar ve bankalar
• Portföy yönetim şirketleri
• Halka açık şirketler
• TCMB (Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası)
• Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı
• Derecelendirme kuruluşları