Katılım Endeksi Nedir?

Borsa İstanbul, yatırımcılara çeşitli endeksler aracılığıyla piyasaları takip etme ve değerlendirme imkanı sunar. Bunlardan biri olan BİST katılım endeksi, özellikle katılım bankacılığı prensiplerine uygun şekilde işlem gören şirketlerin hisse senetlerinden oluşur.

BİST katılım endeksi, İslami finans prensiplerine uygun olarak faaliyet gösteren şirketleri kapsar. Bu şirketler, faizsiz bankacılık ilkelerine göre seçilir ve bu ilkeler doğrultusunda faaliyetlerini sürdürürler. Endeks, bu şirketlerin hisse senedi performanslarını takip ederek yatırımcılara İslami finans prensiplerine uygun bir yatırım portföyü oluşturma imkanı sunar.

Katılım Bankacılığı ve Katılım Endeksi

Katılım bankacılığı, faizsiz finansman modelleri üzerine kurulu bir modeldir. Bu sistemde kâr-zarar ortaklığı, kira sertifikaları gibi araçlar ön plana çıkar.

Katılım bankacılığı prensipleri çerçevesinde işlem gören şirketlerin hisse senetlerinin performansını takip eden bir gösterge olarak katılım endeksi, bu sektörde faaliyet gösteren şirketlerin borsadaki hareketlerini yansıtır.

Endeks, katılım bankacılığına uygun iş yapan şirketlerin hisselerinin bir araya getirilmesiyle oluşur ve yatırımcılara, İslami finans prensiplerine uygun yatırım fırsatlarını değerlendirme fırsatı verir. Yatırımcıların faizsiz finans prensiplerine uygun şirketlerin performansını izleyebilmeleri için tasarlanmıştır.

Katılım Endeksi Hisse Senetleri Nelerdir?

Katılım endeksleri, Borsa İstanbul'da işlem gören ve katılım finans prensiplerine uygun çalışan şirketlerin hisse senetlerinden oluşur. Bu hisseler, faizsiz finansman kriterlerine uygunlukları açısından belirlenir ve katılım finansı çerçevesinde yatırımcılara yönlendirilir.

BİST’te bu özelliği taşıyan hisse senetleri, 6 farklı kırılım altında toplanır:

• BİST Katılım Tüm (XKTUM): Borsa İstanbul'da işlem gören ve katılım finans prensiplerine uygun tüm şirketlerin performansını yansıtan geniş kapsamlı bir endekstir.
• BİST Katılım 100 (XK100): Katılım finans prensiplerine uygun olarak seçilen, Borsa İstanbul'daki en büyük 100 şirketin performansını ölçer.
• BİST Katılım 50 (XK050): Katılım finans prensiplerine göre seçilmiş, Borsa İstanbul'daki en büyük 50 şirketin performansını takip eden endekstir.
• BİST Katılım 30 (XK030): Katılım finans ilkelerine uygun şekilde seçilmiş, Borsa İstanbul'daki en büyük 30 şirketin borsa performansını gösteren endekstir.
• BİST Sürdürülebilirlik (XSRDK): Sürdürülebilirlik ve katılım finans prensiplerini bir arada dikkate alarak oluşturulmuş, ilgili kriterlere uygun şirketlerin performansını izleyen endekstir.
• BİST Katılım Temettü Endeksi (XKTMT): Katılım finans prensiplerine uygun ve düzenli temettü ödemesi yapan şirketlerin performansını ölçen endekstir.

Bu endeksler, katılım finans prensiplerine uygun şekilde faaliyet gösteren ve yatırımcılara etik yatırım alternatifleri sunan şirketleri bünyesinde barındırır. Her bir endeks, farklı sayıda ve çeşitte hisse senedini kapsayarak yatırımcılara geniş spektrumda seçenekler sunar.

Katılım Hisseleri İçin Uygunluk Kriterleri Nasıl Belirlenir?

Katılım hisse senetlerinin endekslerde yer alabilmesi için belirlenen uygunluk kriterlerinin belirlenmesinde Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB) bünyesinde faaliyet gösteren Danışma Kurulu önemli bir rol oynar. Kurul, “Pay Senedi İhracı ve Alım-Satımı Standardı” ve bu standardın pratik uygulamalarını detaylandıran bir rehber oluşturmuştur.

Şirketlerin bu standartlara ne derecede uyduğu, “Katılım Finans İlkeleri Bilgi Formu” aracılığıyla değerlendirilir ve bu değerlendirme, şirketlerin endekslerde yer alıp alamayacağını belirler.

Bu sürecin parçası olarak bazı önemli aşamaları şu şekilde sıralamak mümkündür:

• İlk olarak endeks döneminin başında Borsa İstanbul'un Yıldız Pazar, Ana Pazar veya Alt Pazarında listelenmeyen şirketler eleme sürecine tabi tutulur.
• Paylarında veya intifa senetlerinde diğer pay sahipleri aleyhine maddi imtiyazlar bulunan şirketler dışlanır.
• Belirli faaliyet alanlarında iş yapan şirketler endeks dışı bırakılır. Bu faaliyetler arasında alkollü içki üretimi ve ticareti, kumar faaliyetleri, faizli finans işlemleri ve çevreye zarar veren işlemler gibi etik olmayan veya İslami prensiplere aykırı işler yer alır.
• Şirketlerin finansal tabloları da dikkate alınır. Burada, şirketin elde ettiği gelirlerin ne kadarının katılım finansı prensiplerine uygun olduğu, faizli varlıkların ve borçların toplam varlıklara oranı gibi kriterler ölçüt olarak kullanılır.
• Ayrıca şirketlerin katılım finans ilkelerine uygun faaliyet göstereceklerini açıkça beyan etmeleri ve bu kriterlere uygun pazarlarda işlem görmeleri, endeks kapsamına dahil edilmeleri için yeterli kabul edilir.

Halka arz esnasında endeks seçim kriterlerine uygunluğu belirtilen şirketler, işlem görmeye başladıkları tarih itibarıyla doğrudan endeks kapsamına alınır.

Katılım Endeksi Nasıl Oluşturulur?

Katılım endekslerinin oluşturulma süreci, Türkiye Katılım Bankaları Birliği'nin (TKBB) bir parçası olan ve katılım finans prensiplerine uygun faaliyet gösterilmesini denetleyen Danışma Kurulu ile yakın iş birliği içinde yürütülür. Endekslerde yer alacak şirketlerin seçimi, bu kurulun belirlediği standartlara ve rehberlere uygun olarak gerçekleştirilir.

Endekse dahil edilecek şirketler, "Pay Senedi İhracı ve Alım-Satımı Standardı" ile bu standartların uygulamasına dair detayları içeren "Katılım Finans İlkelerine Uygun Faaliyet Gösteren Şirketlerin Belirlenmesinde Esas Alınacak Rehber"e uygunluk açısından değerlendirilir. Değerlendirme, "Katılım Finans İlkeleri Bilgi Formu"na verilen yanıtlar üzerinden yapılır.

Şirketlerin, bu formda yer alan bilgileri güncel ve doğru tutmaları önemlidir; zira bu bilgiler endeksin doğruluğu ve güvenilirliği için kritik öneme sahiptir.

Şirketlerin katılım endekslerine ilk kez dahil olmaları durumunda Katılım Finans İlkeleri Bilgi Formu'nda yer alan yanıtlar, şirketin halka arz izahname dokümanlarında bulunabilir. Mevcut ve işlem görmekte olan şirketlerin güncel bilgileriyse şeffaflık ve kamuyu aydınlatma amacıyla Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP) üzerinden düzenli olarak yayımlanır ve güncellenir.

Katılım Hisse Senedi Ne Demek?

Katılım hisse senedi, katılım finans prensiplerine uygun olarak faaliyet gösteren şirketlerin çıkardığı hisse senetlerini ifade eder. Bu hisse senetleri, faizsiz finansman modeline, yani İslami finans prensiplerine göre işleyen şirketler tarafından sunulur.

Katılım hisse senetleri sahiplerine, şirketin kârına ortak olma ve şirket yönetiminde söz sahibi olma hakkı verirken, aynı zamanda yatırımcıların değerlerine ve inançlarına uygun yatırım yapmalarını sağlar.