Döviz Kuru Nedir?
Döviz kuru, kısaca bir ülkenin para biriminin diğer ülke para birimleri karşısındaki değeri olarak ifade edilebilir.
Global ekonomi faaliyetlerinin iç içe geçtiği günümüzde döviz kuru kavramı günlük hayatta oldukça önemli bir yere sahiptir. Hem ülkeler arası ticari faaliyetlere yön veren hem de ürün ve hizmet fiyatlarına doğrudan etki eden kurlar yatırım kararlarında da rol oynar.
Kur sistemi sayesinde herhangi bir para biriminin diğer para birimlerine karşı değeri hakkında fikir sahibi olmak mümkündür. İlgili sistem içinde kurlar, arz talep dengesine göre belirlenir.
Döviz Kuru Türleri Nelerdir?
Döviz piyasaları oldukça çeşitli olup değişik ölçüm yöntemlerini barındıran kur türlerini içine alır. Pek çok hükümet, yatırımcılar ve kurumlar kur türlerini farklı amaçlar için değerlendirebilir.
Sıkça kullanılan kur çeşitleri şu şekildedir:
Spot Kur
Anlık piyasa koşullarına göre belirlenen spot kurlar, iki farklı para birimi arasındaki anlık değişimi odağına alır. Söz konusu kur yöntemi yatırım işlemlerinde ve uluslararası ticaret faaliyetlerinde sıkça tercih edilir. Serbest piyasa koşullarında arz ve talep dengesine göre oranlanır.
İleri Kur
Gelecekteki bir tarih için bugünden belirlenen kurlar, ileri kur adını alır. Buna forward kuru da denir. İleri döviz işlemleri için tercih edilen forward, risk yönetimi adına yararlıdır.
Makro Kur
Ülkeler arasındaki ekonomik değişimleri ortaya koyan kurlar, makro kur şeklinde tanımlanır. Büyük ölçekli değişimleri anlamak adına önem taşır.
Rezerv Kur
Ülke merkez bankaları var olan döviz rezervlerini hesaplamak için rezerv kur yönteminden yararlanır. Bu yöntem, ekonomi politikalarının belirlenmesinde de kullanılır.
Çapraz, Reel, Nominal, Efektif Kur Ne Demek?
Çapraz, reel, nominal ve efektif kurlar da yaygın olarak kullanılan türler arasında bulunur. Bu kavramların açıklamaları aşağıdaki gibidir:
Çapraz Kur
İki farklı para birimini direkt olarak karşılaştırmayan ve üçüncü bir para birimi üzerinden hesaplama yapan yönteme çapraz kur denir. Özellikle egzotik döviz cinsleri için çokça kullanılır.
Reel Kur
Enflasyon farkının hesaplamaya dahil edildiği kur hesaplama yöntemi reel kur olarak adlandırılır. Alım gücü paritesine göre hesaplanan söz konusu kur, ekonomiler arasında gerçekleşen fiyat farklarına odaklanır. Bu sebeple reel kur ile birlikte ülkelerin ekonomik durumu ve fiyat farklılıkları rahatlıkla gözler önüne serilebilir.
Nominal Kur
Popüler kur yöntemlerinden olan nominal kur, iki ülkenin para birimlerinin karşılaştırılmasına denir. Klasik kur olarak da tanımlanan yöntemde satın alma gücü veya enflasyon farkı gibi etmenler dikkate alınmaz. Bu nedenle ekonomik durumu tam olarak yansıtmayabilir.
Efektif Kur
Uluslararası ticaret faaliyetlerinde bir ülkenin diğer ülke para birimlerine karşı rekabet gücünü ölçer. Söz konusu yöntemde pek çok ülkenin ticaret ağırlıkları da hesaba katılır. Efektif kurlar ekonomistler ve analistler tarafından uluslararası ekonomik durumları değerlendirmek için kullanılır.
Döviz Kuru Neye Göre Belirlenir?
Kurlar herhangi bir kurala göre belirlenen sistemler değildir. Kurları meydana getiren piyasa koşullarıdır. Serbest piyasa ekonomilerinin hâkim olduğu yerlerde kurlar, talebe göre şekillenir.
Eğer bir ülkenin yerel para birimine olan talep artış gösterirse ilgili para birimi küresel piyasalarda diğer para birimlerine karşı değer kazanır. Tam tersi bir senaryoda ise para birimi değer kaybeder. Söz konusu arz-talep dengesi ise uluslararası ticaret faaliyetleri, siyasi gelişmeler, çeşitli ekonomik veriler ve yatırımcı beklentilerine göre oluşur.
Buna ek olarak merkez bankalarının faiz artırımları, global çapta gerçekleşen krizler ve döviz alım-satım işlemleri kurlar üzerinde etkili olan unsurlar arasında yer alır.
Denetimli Kur Sistemi Ne Demek?
Merkez bankasının kurdaki değişimleri denetim altına almak istemesi denetimli kur sistemi şeklinde adlandırılır.
Bu sistemde kurlardaki dalgalanma ekonominin ihtiyacına göre belirlenir. Sistemde kurun sabit kalması değil, istikrarlı biçimde hareket etmesi amaçlanır.
Esnek Piyasa Döviz Kuru Ne Demek?
Merkez bankalarının döviz kurlarının piyasada serbest bir şekilde hareket etmesine izin vermesi, esnek piyasa kur sistemi şeklinde açıklanabilir.
Bu modelde döviz ve yerel para biriminin değeri; arz-talebe, yani serbest piyasa koşullarına göre oluşur. İlgili sistemin dış ticarette risk yaratması, enflasyonu artırması ve spekülasyonu özendirmesi gibi birtakım dezavantajları bulunur.
Sabit Kur Sistemi Ne Demek?
Ayarlanabilen kur sistemleri ve kambiyo denetimi gibi etkenlerin bulunduğu sabit kur rejimi, ülkedeki döviz rezervlerinin yetersiz kaldığı durumlarda uygulanır. Dövizdeki arz-talebin denkleştirildiği sistemde kurun sabit kalması hedeflenir. Merkez bankaları piyasadaki döviz arzını artırarak bu rejimi uygular.
Parite Nedir? Döviz Kurundan Farkı Ne?
İki farklı ülkenin para birimleri arasındaki değişim oranı parite terimi ile tanımlanır.
Döviz kuru ve parite birbirine yakın kavramlar gibi görünse de aralarındaki başlıca fark kurun kısa vadeli değişim oranını göstermesi, paritenin ise uzun dönemdeki değişimi odağına almasıdır.
Genel olarak iki kavram arasındaki farkları aşağıdaki tabloda görebilirsiniz:
Döviz Kuru | Parite |
Bir ülkenin para biriminin başka bir ülkenin para birimiyle değişim oranıdır. | İki farklı para biriminin birbiriyle olan eşitlik oranıdır. |
Uluslararası ticaret ve döviz piyasalarında bir para biriminin başka bir para birimine dönüştürülmesi için kullanılır. | Forex gibi finansal piyasalarda, iki para biriminin değerinin karşılaştırılması ve dönüştürülmesi için kullanılır. |
1 ABD Doları = 0.85 Euro veya 1 Euro = 1.18 ABD Doları gibi bir ülkenin para birimi ile diğer bir ülkenin para birimi arasındaki değişim oranını gösterir. | EUR/USD paritesi 1.18 veya USD/JPY paritesi 110.25 gibi iki para birimi arasındaki değer oranını gösterir. |
Döviz Kurunun Değişken Etkenleri Nelerdir?
Kurlar, serbest piyasa koşullarına göre şekillense de üzerinde etkili olan birçok değişken bulunur. Bunlardan bazılarını şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Bir ülkede uygulanan faiz oranları kurlar üzerinde doğrudan etkiye sahiptir. Yükselen faizler, özellikle yabancı yatırımcıların ilgisini çekerek yerel para biriminin değer kazanmasına yardım edebilir. Düşük faizlerin ise tam tersi etki yaratması beklenir.
- Kurların oluşmasında arz-talep dengesi de önemli etkiye sahiptir. Bir ülkenin para birimine olan talep arttığında ve arz sınırlı kaldığında para birimi değer kazanabilir. Karşıt senaryoda ise para biriminin değer kaybedeceği düşünülür.
- Ülkedeki ekonomik istikrar, yatırımcılara güven aşılar. Güçlü ekonomiye sahip ülkelerin yerel para birimi de değer kazanma eğilimindedir.
- Yüksek seyreden enflasyon oranları, ülke para birimlerinin değerini düşürebilir. Yüksek enflasyon nedeniyle alım gücünün azalması, dövize olan talebi artırabilir. Düşük enflasyonda ise para biriminin değer kazanması beklenir.
- Bir ülkede yaşanan siyasal istikrarsızlıklar, yabancı yatırımcıların ülke para birimini riskli görmesine yol açabilir. Bu da yerel para biriminde değer kaybı yaşanması riskini ortaya çıkarır. Siyasi istikrara sahip ülkelerde ise yerel para birimi yükselme eğilimi içindedir.
- Ülkenin dış ticaret faaliyetleri de yerel para birimi üzerinde etkilidir. Dış ticaret dengesinin olumsuz seyretmesi para birimine olan ilgiyi azaltabilirken dengeli dış ticaret faaliyetleri ise para birimine olan ilgiyi artırabilir.
- Merkez bankaları belirli dönemlerde kurlardaki dalgalanmalara müdahale edebilir. Bu tip durumlar yatırımcıların yerel para birimine karşı olan yatırım kararlarını etkileyebilir.
Vadeli/Vadesiz Döviz Hesabı Nedir?
Tıpkı mevduat hesaplarında olduğu gibi döviz hesaplarında da vadeli ve vadesiz olmak üzere iki farklı hesap türü bulunur:
- Vadesiz döviz hesabı yatırımcının, yabancı parasının bankada güvence altında saklandığı hesap olarak tanımlanır.
- Vadeli döviz hesabı ise birikimini döviz cinsinden bankada tutan bir yatırımcıya belirlenen oranlarda faiz ödemesi gerçekleştirilen hesaptır.
