Borsa, çeşitli finansal enstrümanların alınıp satıldığı, yatırımcılar ve şirketler için kapılarını açan global bir pazar yeridir. Yatırımcıların borsada işlem yaparken kullanabileceği bir dizi emir tipi bulunmaktadır.
Her emir tipi, piyasa koşullarına ve yatırım stratejilerine göre çeşitli avantajlar ve esneklikler sunar. Şimdi, bunları sırasıyla inceleyelim.
Piyasa emri, borsada işlem yapanlar tarafından en sık kullanılan emir tipidir. Bu emir, yatırımcının, belirli bir menkul kıymeti mevcut piyasa fiyatından hızlıca almak ya da satmak istediği zaman kullanılır.
Piyasa emirleri, genellikle likiditenin yüksek olduğu ve hızlı işlem yapılmak istenen durumlarda tercih edilir. Piyasa emri verildiği zaman, emir en kısa sürede mevcut piyasa fiyatından gerçekleşir.
Piyasa emri kullanırken, yatırımcılar sadece almak ya da satmak istedikleri menkul kıymetin miktarını belirtirler; fiyatı ise girmezler. Çoğu işle platformu, bu emir türü seçilldiğinde fiyatı otomatik olarak gösterir.
Verilen emir, o anki piyasa fiyatından en kısa sürede gerçekleştirilir. Bu, yatırımcının menkul kıymeti mevcut piyasa koşullarında ve piyasa likiditesine bağlı olarak en uygun fiyattan almasını ya da satmasını temin eder.
Piyasa emirleri, genellikle gün içi alım satım yapan yatırımcılar ve hızlı piyasa hareketlerinden faydalanmak isteyen traderlar tarafından tercih edilir.
Piyasa emri kullanılırken, mevcut piyasa fiyatının menkul kıymetin alınmak ya da satılmak istenen fiyat olup olmadığına dikkat etmelidir.
Piyasa emri, anlık piyasa fiyatından gerçekleştiği için, piyasa volatilitesi durumunda yatırımcılar istedikleri fiyattan sapmalarla karşılaşabilirler. Ayrıca, piyasa emri kullanırken piyasa likiditesinin yeterli olup olmadığı kontrol edilmelidir; aksi takdirde emir beklenenden daha farklı bir fiyat üzerinden gerçekleşebilir.
Özellikle yüksek miktarlarda işlem yaparken, piyasa derinliğinin yeterli olması ve fiyat kaymalarına karşı dikkatli olunmalıdır.
Yatırımcı, XYZ hissesini anlık piyasa değeri olan 50 TL'den satın almak istiyor olsun. Bu durumda, piyasa emri verilerek hisse güncel piyasa fiyatından, yani 50 liradan alınabilir. Hissenin likiditesine bağlı olarak emir hemen gerçekleşir.
Limit emri, işlem platformunu kullanan yatırımcının, belirlediği fiyat üzerinden alım-satım yapılmasını istediğinde kullanılan emir tipidir
Yatırımcılar, bu emir türünde menkul kıymetleri sadece belirledikleri fiyat seviyesinden ya da daha avantajlı bir fiyattan alabilir veya satabilirler.
Limit emri, fiyat kontrolü sağlar, böylece yatırımcı istediği fiyattan işlem yapmayı garanti altına alabilir.
Limit emri kullanırken yatırımcılar, almak ya da satmak istedikleri menkul kıymetin miktarını ve fiyatını belirtirler. Emir, belirtilen fiyat seviyesine ulaştığında gerçekleşir.
Limit emri verildiği zaman, fiyat belirlenen seviyeye gelene kadar pozisyon açık kalmaya devam eder.
Yatırımcı, XYZ hissesini en fazla 45 TL'den satın almak istiyor olsun. Bu durumda, 45 TL fiyat ile limit emri verilebilir. Eğer hisse fiyatı 45 TL’ye kadar düşerse, emir gerçekleşir.
Limit emirlerinde yatırımcılar belirledikleri fiyat seviyesine dikkat etmelidirler. Emir, sadece belirlenen fiyat seviyesine ulaştığında gerçekleşir, bu sebeple piyasa fiyatının belirlenen limit fiyatına ulaşmaması durumunda, emir gerçekleşmeyebilir.
Limit emirlerinde emir defterinde sıralama önemlidir. Yani, aynı fiyat seviyesinden verilmiş birden fazla emir varsa, ilk verilen emir öncelikli olarak gerçekleşir.
Limit emirleri kullanırken, belirlenen fiyatın realist olduğundan ve emrin gerçekleşebilme olasılığının yüksek olduğundan emin olunmalıdır.
Piyasadan limitle emri, piyasa emri ile limit emrinin bir kombinasyonudur. Bu emir tipinde, belirli bir fiyat limiti belirlenir, fakat emir belirlenen fiyata ulaştığında derhal gerçekleşir. Bu, yatırımcının alış ya da satış işlemi için belirlediği en yüksek veya en düşük fiyatı ifade eder. Yatırımcı, işlemi belirlenen fiyatın üzerinden yapmamayı tercih eder.
Piyasadan limitle emir verirken, yatırımcılar işlem yapmak istedikleri menkul kıymetin miktarını ve limit fiyatını belirtirler. Belirlenen fiyat seviyesine ulaşıldığında emir otomatik olarak gerçekleşir, ama belirlenen limit fiyatı aşılmaz. Eğer belirtilen limit fiyatında yeterli likidite yoksa, emir kısmen gerçekleşebilir veya gerçekleşmeyebilir.
Yatırımcı, XYZ hissesini mevcut piyasa fiyatı olan 50 TL'den almak istiyor fakat maksimum 52 TL ödemeye razı olsun. Bu durumda, piyasadan limitle emir verilerek hisse 52 TL’ye kadar olan fiyatlardan satın alabilir.
Piyasadan limitle emirlerde yatırımcılar belirlenen fiyat limitine dikkat etmelidirler. Belirlenen limit fiyatına kadar emir gerçekleşir, fakat limit fiyatı aşılmaz. Eğer piyasa fiyatı, belirlenen limit fiyatına ulaşmazsa, emir gerçekleşmeyebilir.
Yatırımcılar emri verirken, likiditeyi ve piyasa koşullarını göz önünde bulundurmalıdırlar, çünkü bu faktörler emrin tamamen gerçekleşip gerçekleşmemesi üzerinde etkili olabilir. Bu yüzden, belirlenen limit fiyatın, piyasa koşullarıyla uyumlu olduğundan emin olunmalıdır.
Rezerve emir, yatırımcıların piyasada görünen miktarın bir kısmını veya tamamını saklayabildiği bir emir türüdür. Yani, yatırımcılar bu emir tipi ile emir defterinde görünen miktarı ayarlayabilirler. Bu sayede, yatırımcılar büyük emirlerini piyasa koşullarını etkilemeden yerleştirebilirler, çünkü piyasada görünen miktar yatırımcının belirlediği miktardır, ve bu genellikle toplam emir miktarından daha düşüktür.
Rezerve emir verilirken, yatırımcı toplam emir miktarını ve piyasada görünecek olan miktarı belirtir. Piyasada görünen miktar, genellikle toplam miktarın bir kısmıdır ve işlem gördüğünde, görünen miktar azalır.
Yatırımcı, belirlediği yeni bir miktarı piyasada görünür kılarak emir miktarını yeniden doldurabilir. Bu, büyük bir emiri, piyasayı etkilemeden kademeli olarak yerleştirme olanağı tanır.
Yatırımcı, 1000 adet XYZ hissesini 50 TL fiyatla satmak istiyor ama sadece 100 adetlik kısmını göstermek istiyor olsun. Böylece piyasadaki alıcılar sadece 100 adet hisse görecek, her 100 adet hisse satıldığında geri kalan rezerve hisselerden yeni bir 100 adet piyasaya sunulacaktır.
Rezerve emirlerde yatırımcılar, piyasada görünen miktarın piyasa koşullarını ve likiditeyi nasıl etkileyebileceğine dikkat etmelidirler. Ayrıca, rezerve emirlerin diğer yatırımcılar üzerinde yanıltıcı bir etki yapabileceğini unutmamak önemlidir, çünkü görünen miktar gerçekte piyasada olan toplam miktarı yansıtmayabilir.
Kar Al emri, yatırımcının belirlediği bir fiyattan işlem yaparak karını realize etmesine olanak tanıyan bir emir türüdür. Bu emir türü, belirlenen fiyat seviyesine ulaşıldığında otomatik olarak tetiklenir. Bu sayede, yatırımcılar piyasa koşullarını sürekli olarak takip etmek zorunda kalmazlar ve belirledikleri kar hedefine ulaşıldığında pozisyonları otomatik olarak kapatılır.
Kar Al emrini kullanırken, öncelikle bir kar hedefi belirlenmelidir. Yatırımcı, mevcut fiyatın üzerinde bir fiyat seviyesi belirleyerek bu seviyede kar al emri verebilir.
Kar hedefi belirlendikten sonra, piyasa bu seviyeye ulaştığında emir otomatik olarak gerçekleştirilir ve kar realize edilmiş olur.
Bu emir türü, özellikle volatil piyasa koşullarında belirlenen kar hedeflerini güvence altına alabilmek için kullanılmaktadır.
Yatırımcı, mevcut fiyatı 50 TL olan XYZ hissesine sahip ve hissenin 55 TL’ye çıkması durumunda satmak istiyor olsun. Kar al emri ile hissenin fiyatı 55 TL’ye ulaştığında otomatik olarak satış işlemi gerçekleşir.
Kar Al emri verirken belirlenen fiyat seviyesinin realist ve stratejiye uygun olmasına dikkat edilmelidir. Çok yüksek bir kar hedefi belirlemek, emrin gerçekleşmemesi riskini beraberinde getirirken, çok düşük bir hedef belirlemek de potansiyel kazançların kaçırılmasına yol açabilir.
Ayrıca, kar al emrinin piyasa koşulları ve yatırım stratejisiyle uyumlu olmasına ve risk yönetimi kurallarına uygun bir şekilde kullanılmasına özen gösterilmelidir.
Zararı Durdur emri, yatırımcıların belirlediği bir fiyat seviyesine gelindiğinde pozisyonun otomatik olarak kapatılması için verdiği bir emir türüdür. Bu emir, yatırımcının daha fazla zarar etmesini önlemek amacıyla kullanılır. Eğer piyasa fiyatı yatırımcının belirlediği zarar durdurma seviyesine ulaşırsa, sistem otomatik olarak işlemi kapatır, böylece yatırımcının kaybı minimize edilir.
Stop Loss emri kullanılırken, kabul edilebilecek maksimum zarar seviyesinin belirlemesi gerekmektedir. Bu seviye, yatırımcının risk toleransına, yatırım stratejisine ve piyasa koşullarına bağlı olarak değişebilir.
Stop loss seviyesi belirlendikten sonra, bu seviye piyasa fiyatına ulaştığında emir otomatik olarak gerçekleşir ve pozisyon kapatılır. Bu emir tipi, volatil piyasalarda bir güvence anlamına gelebilir ve beklenmedik fiyat hareketlerinden korunma fırsatı sunar.
Yatırımcı, mevcut fiyatı 50 TL olan XYZ hissesine sahip ve hissenin 45 TL’ye düşmesi durumunda satmak istiyor olsun. Bu durumda, zararı durdur emri verilerek hissenin fiyatı 45 TL’ye düştüğünde otomatik olarak satış işlemi gerçekleştirilebilir.
Stop loss seviyesi belirlenirken, girilen fiyatın, yatırım stratejisi ve risk toleransına uygun olması önemlidir. Çok dar bir zarar durdur seviyesi belirlenmesi, piyasa oynaklığı sebebiyle erken ve gereksiz işlem kapatmalara yol açabilir. Diğer yandan, çok geniş bir seviye belirlenmesi ise kabul edilebilir zarar sınırlarını aşabilir.
Bu nedenle, zarar durdur seviyesinin doğru ve dikkatli bir şekilde belirlenmesi ve yatırımcının risk toleransına uygun olması büyük önem taşır.
Şartlı emir, belirlenen özel koşullar gerçekleştiğinde otomatik olarak işleme girilmesini sağlayan bir emir türüdür. Yatırımcılar, belirli bir fiyat seviyesi, zaman veya diğer piyasa koşullarının gerçekleşmesi durumunda emrin aktif hale gelmesi için önceden belirlenmiş şartları tanımlarlar.
Bu emir türü, yatırımcıların stratejilerini daha etkili bir şekilde yönetmelerine olanak tanır ve belirlenen koşullar yerine geldiğinde, manuel müdahaleye gerek kalmadan işlemlerin gerçekleştirilmesini sağlar.
Şartlı emir verirken, yatırımcı belirli bir senaryo veya koşul seti tanımlar. Bu koşullar bir fiyat seviyesinin ulaşılması, bir zaman aralığının dolması veya piyasada belirli bir hareketin meydana gelmesi olabilir. Belirlenen koşullar gerçekleştiğinde, emir otomatik olarak piyasaya iletilir ve işlem gerçekleştirilir.
Şartlı emirler, yatırımcılara piyasa koşullarını sürekli takip etme zorunluluğunu ortadan kaldırarak, stratejik ve zamanlama avantajı sağlar.
Yatırımcı, XYZ hissesinin 50 TL üzerine çıkması durumunda 52 TL'den almak istiyor olsun. Bu durumda, şartlı emir vererek hissenin fiyatı 50 TL’yi gördüğünde 52 TL'den alım emri girebilir.
Şartlı emir kullanırken, tanımlanan koşulların ve senaryoların gerçekçi ve doğru olması önemlidir. Belirlenen şartların çok kolay ya da çok zor olmaması, emrin uygun zaman ve fiyat seviyesinde gerçekleşmesi açısından kritiktir. Ayrıca, emir verilirken, piyasa koşulları, volatilite ve likidite gibi faktörlerin de dikkate alınması gerekir.
Yatırımcının, piyasa dinamiklerini ve risk faktörlerini iyi anlaması, bu emir tipi kullanılarak yapılan işlemlerde başarı şansını artırabilir.
Zincir emir, yatırımcıların belirlediği bir dizi işlemi otomatik olarak sıralamasına olanak tanıyan bir emir türüdür. Bu emir, belirlenen birincil emir gerçekleştikten sonra, otomatik olarak ikincil bir emrin tetiklenmesini sağlar. Bu şekilde, alım satım stratejilerini daha başarılı bir şekilde uygulanması mümkün olur.
Zincir emir, özellikle belirli bir plan çerçevesinde bir dizi işlem planlayan yatırımcılar için faydalıdır.
Zincir emir, genellikle kar al (take profit) ve zararı durdur (stop loss) emirleriyle birlikte kullanılır. Örneğin, bir hisse senedini belirli bir fiyattan satın aldıktan sonra, belirlenen kar hedefine ulaşıldığında satış emri vermek ve aynı zamanda belirli bir zarar seviyesinde satış yapmak için şartlı emir oluşturulabilir. Yani, ilk emir (kar al) gerçekleştiğinde, otomatik olarak ikinci emir (zararı durdur) devreye girer.
Piapiri’de zincir emir kullanarak, alım satım taktiklerinizi geliştirebilirsiniz.
Yatırımcı, XYZ hissesini 50 TL’den almak ve alım gerçekleştikten sonra hissenin 55 TL’ye ulaşması durumunda satmak istiyor olsun. Zincir emir verilerek; ilk aşamada hisseyi 50 TL’den alınır, bu emir gerçekleştikten sonra otomatik olarak 55 TL’den satış emri girilebilir.
Zincir emir verirken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, emirlerin doğru sıralandığından ve uygun koşullarda tanımlandığından emin olmaktır.
Her bir emrin, yatırımcının stratejisi doğrultusunda, birbirini takip edecek şekilde düzenlenmesi gerekir. Ayrıca, yatırımcının piyasa koşullarını, risk seviyelerini ve kendi beklentilerini iyi değerlendirmesi, bu emir tipi kullanılarak yapılan işlemlerin başarılı olması açısından oldukça önemlidir.